Een klas of schooltrap vol schreeuwende en rennende kinderen. Het zorgt bij menig leraarvoor een verhoging van het stressniveau. Op dat soort momenten is de verleiding groot om hard in te grijpen. Toch is het dan beter om de tijd te nemen om te analyseren wat er gebeurt en met een zo klein mogelijke ingreep een zo groot mogelijk effect te bereiken. Vanuit het PBS-expertisecentrum helpen Joke Kamstra en Monique Nelen scholen om met behulp vanPositive Behavior Support (PBS) te werken aan een veilig schoolklimaat. Het expertisecentrum bestaat deze maand 10 jaar.
Aanpak op basis van data
PBS is een gestructureerde aanpak die helpt om een veilig klimaat in de school te bereiken. Gedragsproblemen worden hiermee zoveel mogelijk voorkomen en het geeft ook handvatten om gedragsproblemen die zich wel voordoen aan te pakken. Zoals bijvoorbeeld het gedrag van de schreeuwende leerlingen op de trap. Joke: “Dat voorbeeld komt rechtstreeks uit de praktijk. De aanpak begint met een meting: hoeveel incidenten zijn er zonder ingrijpen? Vanuit daar kijken we naar praktische oplossingen die door de hele school toepasbaar zijn. Hoe kunnen we kinderen stimuleren om rustig op de trap te lopen en niet tegen de stroom in te gaan?”
Tekst gaat verder onder de foto
Laaghangend fruit
Vaak gaat op scholen de meeste aandacht naar die leerlingendie de meeste gedragsproblemen veroorzaken. Dat kost de lerarenveruit de meeste tijd en energie. In het geval van de schreeuwende kinderen op de trap, zou je dan enkele leerlingen aanspreken en dat de volgende dag weer moeten doen. Monique “Met PBS probeer je dan met zo klein mogelijke interventies een zo groot mogelijk effect te bereiken. In dit geval was de conciërge betrokken bij het overleg, vervolgens is hij ‘s avonds pijlen op de trap gaantekenen. Het gevolg was dat de groep die naar beneden moest rustig aan de linkerkant liep en naar boven aan de rechterkant. Het grootste gedeelte van het probleem was hiermee al opgelost.” Het voorbeeld illustreert dat er vaak laaghangend fruit is, als je interventies doet voor een grotere groep. Dat is de schoolbrede aanpak die PBS voorstaat. Hiermee leg je niet de focus op de enkeling (de bovenste laag van de piramide in de onderstaande afbeelding), maar op de groep (de onderste laag van de piramide). Het expertisecentrum ondersteunt scholen bij het ontwikkelen van zo’n schoolbrede aanpak passend bij hun eigen context.
De ontwikkeling en implementatie van PBS
Joke en Monique zijn al vanaf de start betrokken bij het Expertisecentrum PBS. Monique: “We zagen dat de toepassing van PBS in de Verenigde Staten mooie resultaten had. Een aanpak uit Amerika kun je alleen niet zomaar kopiëren en in onze context plaatsen. In de afgelopen 10 jaar hebben we daarom hard gewerkt om PBS geschikt te maken voor Nederland en de rest van Europa.” Inmiddels is PBS intal van lerende netwerken vanscholen omarmd; in het basisonderwijs, voortgezet onderwijs, speciaal onderwijs en in het MBO. De implementatie gebeurt door het opleiden en begeleiden van medewerkers. Monique: “En vanaf de start is er een nauwe samenwerking met het lectoraatleraren en lerarenopleiders in inclusieve leeromgevingen. Het praktijkgericht onderzoek helpt bij het ontwikkelen en delen van kennis en ervaring. We dragen hiermee bij aan de doorontwikkeling van PBS”
De toekomst
Het expertisecentrum bestaat deze maand 10 jaar. Het is een mooi moment om terug te blikken op wat is bereikt, maar er wordt ook al vooruitgekeken. Monique: “Joke en ik zijn met onze collega’s hard aan het werk om te onderzoeken hoe we de aankomende leraren goed kunnen toerusten voor de praktijk. We zien kansen omelementen vanPBS meer te integreren binnen de lesprogramma’s van de lerarenopleidingen. Dat is een grote motivatie voor de komende jaren.”
De kroon op 10 jaar PBS
Op woensdag 15 november is er een evenement over 10 jaar PBS in de praktijk. Er zijn verschillende interactieve presentaties en gerenommeerde sprekers, waaronder prof. dr. Tim Lewis (University of Missouri, USA). 
Tijdens dit event is ook de lancering van het ‘PBS Praktijkboek(opent in nieuw tabblad)’. Monique: “Dit is dé kroon op het werk van 10 jaar Expertise Centrum. Al onze kennis is hierin gebundeld voor de praktijk. Hiermee kun je als leraar, als school, als PBS-coach direct aan de slag.” In het boek staan onder andere praktische oefeningen, checklists en vragenlijsten. Ook is er informatie over onderzoek naar PBS in de Nederlandse context. Door voorbeelden uit de praktijk en de schoolportretten krijg je een goed beeld wat PBS nou echt betekent en waarom PBS in ons land een plek heeft gekregen. De auteurs van het boek zijn: Joke Kamstra, Monique Nelen, Anita Blonk, Martijn Willemse en Sui Lin Goei.
